بسمه تعالی

نگاهی کوتاه بر بند «ب» ماده 8 قانون مجازات اسلامی مصوب  1/2/92

در بند ب ماده 8 قانون مجازات اسلامی که به زحمت حقوقدانان محترم و مسولین بزرگوار تهیه و تدوین شده است به نظر می رسد که اشکالی ادبی در آن نهفته که بعضا افرادی را دچار سردرگمی و ابهام در نص صریح قانون می کند که لازم دانستم تا آن را در حد توانم شکافته ، اشکال موجود را بیان کرده و راه حلی برای رفع آن ارائه دهم.

 مواد 1 تا 7 قانون مزبور که به وضوح و روشنی بیانگرمسائل در قلمرو اجرایی قوانین جزایی در مکان می باشد مطرح کرده که هر فردی که مرتکب جرم مذکور در مواد مربوطه شود به مجازات تعین شده خواهد رسید .

اما اشکال بند ب ماده 8 که با یک حرف ابهامی به وجود آورده که  کار قضات  محترم را با کمی مشکل مواجه خواهد  کرد.

ماده 8 مقرر کرده  که هر فرد غیر ایرانی که علیه شخص ایرانی یا علیه کشور ایران مرتکب جرمی شود و در ایران یافت شود و یا به ایران اعاده گردد طبق قوانین جزایی جمهوری اسلامی ایران   به جرم وی رسیدگی خواهد شد مشروط بر اینکه : بند الف ) .....  ؛ بند ب).....به موجب قوانین جمهوری اسلامی ایران و قانون محل وقوع ، جرم باشد .

اشکال در حرف واو است زیرا «واو» برای جمع بین ماقبل  و مابعد در حکم بدون فایده دادن ترتیب است و با کمی دقت در خواهیم یافت که این جمله دارای منطوق و مفهومی است که با وجود حرف واو به کلی تغییر کرده و معنای آن را طور دیگری بیان می کند .

منطوق : چنانچه فرد  مرتکب  فعلی شود که در قانون جمهوری اسلامی ایران و محل وقوع هر دو جرم باشد ، به آن فعل ارتکابی طبق قوانین جزایی جموری اسلامی ایران رسیدگی خواهد شد .

مفهوم مخالف : چنانچه فرد  مرتکب  فعلی شود که در قانون جمهوری اسلامی ایران و محل وقوع هر دو(یا یکی از آن دو) جرم نباشد ، به آن فعل رسیدگی نخواهد شد .

این منطوق و مفهوم به واسطه حرف واو بدست می آید چرا که واو متضمن جمع بین ماقبل و مابعد در حکم است .

ثمره این نزاع آنجا معلوم می شود که اگر فردی در خارج از کشور ایران عزیزمان مرتکب فعلی شود که به تعریف قانون کشور محل وقوع جرم نباشد اما طبق قوانین کشور ما جرم باشد تکلیف چیست ؟ و یا بالعکس در کشور محل وقوع جرم اما در کشور جمهوری اسلامی ایران جرم نباشد تکلیف  چیست ؟

آیا باید مرتکب را مورد بازخواست و مجازات قرار داد ؟ چون  بند ب یکی از شروط اجرای ماده 8 است و آن بیانگر جمع بین هر دو قسمت آن می باشد و بنا به تعریف بند ب  فعلی قابل رسیدگی است که در قوانین هر دو کشور جرم  تعریف شده و برای آن مجازات تعیین شده باشد تکلیف مرتکب مثال مذکور چیست ؟

ظاهرا کار مردان قضایی با وجود این اشکال کوچک و قابل اغماض  ،کمی مشکل باشد که البته ایشان با درایت ، هوش ، ذکاوت و علم خود مسئله را حل خواهند نمود هر چند حق هم این است که فرد مرتکب به جرم در هر صورت به جزای اعمال خود برسد .

نیکو بود که به جای واو حرف «یا» و یا همراه حرف واو حرف «یا» می گذاشتند تا نشانکر جمع نبوده و افراد را به چالش نکشند .چرا که یا قدرت اختیار داده و دست فرد را در انتخاب و تصمیم گیری باز می گذارد .

علی ایحال تکلیف روشن و مشخص است و این فقط یک ایراد ادبی است که قابل چشم پوشی است اما بهتر بود تا بیشتر دقت می کردند هر چند تاثیری در تعیین مصداق و حکم و اجرای آن ندارد  .

نوشته شده توسط میثم هاشمی